DNQTĐ: Hồ Nguyên Trừng

Hồ Nguyên Trừng - 胡元澄, (1374 - 1446), biểu tự Mạnh Nguyên (孟源), hiệu Nam Ông (南翁), sau đổi tên thành Lê Trừng, là một hoàng tử nhà Hồ, con trưởng của vị vua khai lập triều đại là Hồ Quý Ly.

Ông nổi tiếng là một nhà quân sự, nhà kỹ thuật quân sự, là một công trình sư lỗi lạc, nhận chức Tư đồ khi còn làm quan nhà Trần, sau đó nhận chức Tả tướng quốc với tư cách là con trưởng của Hồ Quý Ly. Về sau, ông được nhà Minh sung vào Công bộ làm quan, được nhà Minh gọi là Hỏa khí chi thần (火器之神). Ngoài ra ông còn là nhà văn Việt Nam ở thế kỷ 15, với tác phẩm tự kể Nam Ông mộng lục.

Cuộc đời

Hồ Nguyên Trừng, trước để họ Lê, người huyện Vĩnh Phúc, lộ Thanh Hoa (nay thuộc tỉnh Thanh Hóa).Ông là con trai cả của Hồ Quý Ly, và là anh của người Hồ Hán Thương cùng Hồ Thánh Ngâu. Dưới triều nhà Trần, năm 1394, Hồ Nguyên Trừng từng giữ chức Phán tự sự của Thượng Lâm tự, rồi sang năm 1399, lại thăng làm Tư đồ. Đầu năm 1400, cha ông truất ngôi Trần Thiếu Đế, tự lên ngôi, lập nên nhà Hồ. Cũng trong năm đó, Hồ Nguyên Trừng với tư cách là con trai cả được cử làm Tả tướng quốc, tước hiệu Vệ vương.

Năm 1406, lấy cớ "Phù Trần diệt Hồ", nhà Minh sai Trương Phụ và Mộc Thạnh mang 80 vạn quân sang đánh nước Việt. Nhiều lần, Hồ Nguyên Trừng được giao nhiệm vụ cầm quân chống lại. Ông cho đúc nhiều dây xích lớn chăng qua những khúc sông hiểm trở, kết hợp với quân mai phục trang bị bằng hỏa lực mạnh. Ông đã phát minh, chế tạo ra nhiều loại súng có sức công phá mạnh. Từ việc cải tiến súng, chế thuốc súng, hiểu rõ sức nổ của thuốc đạn Hồ Nguyên Trừng phát minh ra phương pháp đúc súng mới gọi là súng "thần cơ".

Ngày 12 tháng 5 năm Đinh Hợi (tức 17 tháng 6 năm 1407), cả ba cha con ông và người cháu là Hồ Nhuế (con Hồ Hán Thương) đều bị quân nhà Minh bắt tại Kỳ La (Kỳ Anh, Hà Tĩnh), rồi bị áp giải về Kim Lăng (Nam Kinh, Trung Quốc). Kể từ đó, nhà Hồ mất, cả nước Việt rơi vào ách thống trị của nhà Minh. Minh Thành Tổ sau khi hỏi tội cha con Hồ Quý Ly trước tiều, đã tha tội cho Hồ Nguyên Trừng và các con nhỏ trong gia đình.

Năm 1426, đời Minh Tuyên Tông, Lê Trừng (tức Hồ Nguyên Trừng sau khi được tha tội) làm việc cho bộ Công của nhà Minh. Ông bị vạch tội lên vua Minh vì làm việc 9 năm mà không khai báo lý lịch. Vua Minh cho rằng ông đã được Minh Thành Tổ tha tội nên không truy cứu. Năm 1428, ông được thăng tới chức Tả thị lang của bộ Công, được trả lương bằng gạo. Biết được Hồ Nguyên Trừng (và Hồ Nhuế) có tài năng, vua Minh Anh Tông cho ân xá, nhưng buộc phải đổi họ khác. Năm 1445, Hồ Nguyên Trừng được thăng chức Công bộ Thượng thư được một năm thì mất, thọ 73 tuổi.

Con đường

Tại Đà Nẵng: nối đường Nguyễn Hữu Thọ với Núi Thành - q. Cẩm Lệ

Tại Quảng Ninh: nối đường Bà Triệu với Hai Bà Trưng - TP. Hạ Long

Tại TP. Thanh Hoá - Thanh Hoá:

- Đường Hồ Nguyên Trừng: nối đường Trần Mai Ninh với Lạc Long Quân

- Đường Hồ Nguyên Trừng 1: nối đường Phạm Vấn với Hồ Nguyên Trừng

- Đường Hồ Nguyên Trừng 2: nối đường Trịnh Khả với Hồ Nguyên Trừng

Thiên Linh