DNQTĐ: Lê Niệm

Lê Niệm - 黎念 (? - 1485), là nhà chính trị, quân sự cao cấp của Đại Việt thời Lê. Ông quê ở xã Duy Trinh, huyện Thuần Hựu, là con trai của tướng Lê Lâm, cháu trai của Trung Túc Vương Lê Lai – một trong những anh hùng khởi nghĩa Lam Sơn. Ông làm quan trải 4 triều vua, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Nghi Dân, Lê Thánh Tông; tham gia lật đổ vua Lê Nghi Dân lập vua Lê Thánh Tông.

Lê Niệm lập nhiều công lao từ triều trước, dưới triều vua Lê Thánh Tông ông làm chức phụ tướng, nắm quyền ngôn luận của nhà nước trong 30 năm. Mấy lần đem quân đi đều lập công lớn, uy đức, danh vọng nổi bật. Là người thanh danh trọn vẹn, hưởng phúc đầy đủ trong triều đình, được cả đương thời khen ngợi.

Cuộc đời

Ông nội của Lê Niệm là Trung túc Vương Lê Lai có ba người con trai, Lê Lư, Lê Lộ và Lê Lâm, đều có tài năng. Vua Lê Thái Tổ hết sức chăm sóc, coi họ như con. Cha Lê Niệm, là Lê Lâm theo vua Thái Tổ bình định quân Minh, lập dược công. Năm Thuận Thiên thứ nhất, được trao chức Thứ thủ quân Thiết đột. Trong những người theo vua khó nhọc ở Lũng Nhai lập nên công trạng; Lê Lâm đứng hàng thứ 3, trao hàm Trung Lượng đại phu Câu Kiềm vệ tướng quân, tước Thượng Trí tự Suy trung Đồng đức Hiệp mưu bảo chính công thần. Năm 1430 làm tiên phong đánh quân Ai Lao, đuổi theo quân Ai Lao, bị trúng chông độc mà chết. Lê Niệm từ nhỏ đã thông minh; chí khí hơn người, văn võ đều giỏi, nhà nghèo, quê ở xã Duy Tinh, huyện Thuần Hựu. Nhờ tập ấm của cha là Lê Lâm, dưới triều vua Lê Thái Tông, năm 1439 ông được làm chức Cận thị cục chánh chưởng. 

Năm 1446, niên hiệu Thái Hòa, ông được thăng làm Thiêm tri nội phiên viện sự, theo Lê Thụ đi đánh Chiêm Thành, làm chức Kỷ lục. Lần viễn chinh này, quân Đại Việt thắng nhiều trận, bắt được vua Chiêm là Bí Cai, các phi tần,..của nước Chiêm. Ông làm chức Đồng tri sau khi đánh trận về. Năm 1449, lại làm chức An phủ phó sứ Tây đạo, sau thăng làm An bang trấn Tuyên úy đại sứ, ông dâng vua bài biểu tạ ơn.

Năm 1459, Lê Nghi Dân làm binh biến lật đổ ngôi vua, đặt niên hiệu là Thiên Hưng. Các đại thần Đỗ Bí, Lê Ngang, Lê Thụ, Lê Ê bí mật lật đổ vua Thiên Hưng, nhưng không thành nên tất cả đều bị giết. Lê Niệm lúc đó đang giữ chức Xa kỵ đồng tổng tri chư quân sự vụ. Tháng 6, năm Tân Hợi (1460) các đại thần Nguyễn Xí, Đinh Liệt, Lê Lăng, Lê Niệm,...làm binh biến, phế truất Lê Nghi Dân làm Lệ Đức hầu, sau đó họ trao cho một dải lụa, bắt phải thắt cổ chết, lập hoàng tử Tư Thành lên ngôi, tức vua Lê Thánh Tông

Ngày 26 tháng 6 năm 1460, do công lao lập vua, ông được phong là Suy trung Bảo chính công thần, Tân An trấn thủ quân thượng tướng quân Sùng tiến Nhập nội tư mã, Tham dự triều chính, tri ngự tiền các quân, ban túi kim ngư, ngân phù (ấn bạc) tước Đình Thượng hầu, ban quốc tính họ Lê. Vua Thánh Tông ban bài chế cho ông, vinh phong làm Á tướng; ban tước Nguyên hầu. Kiêm quyền lớn chỉ huy quân Cấm vệ, sánh ngang công thần trong họ vua. Sau đó ông được thăng làm Thái bảo, phong tước Kỳ Sơn hầu. Tháng 10 bàn định công lao đưa vua lên ngôi, thăng tước Kỳ quận công, ban cho 200 mẫu ruộng thế nghiệp.

Năm 1462, ông được gia hàm Nhập nội đô đốc Bình chương sự tri Đông đạo chư vệ quân kiêm sung Quốc tử giám tế tửu. Thời bấy giờ, con trai Nguyễn Xí là Đô đốc Nguyễn Sư Hồi làm thư nặc danh vứt ở ngoài đường, truyền đến tai vua, muốn lật đổ Lê Niệm và Nguyễn Lỗi. Thơ chưa kịp thi hành, mưu bị lộ, mọi người xin vua trị tội Nguyễ Sư Hồi. Vua Thánh Tông không trị tội Nguyễn Sư Hồi vì cha là Nguyễn Xí có công to, ban sắc an ủi Lê Niệm, Nguyễn Lỗi. Năm 1463, ông được sung vào chức Đề điệu thi Hội. Năm 1467, khi Lê Thánh Tông đi Tây Kinh (Thanh Hóa), sai ông làm Lưu thủ Đông Kinh - ở lại trấn thủ kinh thành. Sau đó ông lại được thăng làm Bình chương quân quốc trọng sự.

Năm 1470, Lê Thánh Tông đem 25 vạn quân đi đánh Chiêm Thành, cử ông là Chinh lỗ phó tướng quân, cùng Đinh Liệt chỉ huy quân thủy đi trước. Đầu năm 1471, quân Đại Việt tiến vào đất Chiêm, đánh chiếm kinh thành Đồ Bàn, bắt vua Chiêm là Trà Toàn. Trở về kinh đô, ông được phong làm Bình khấu tướng quân, ban thực ấp 300 hộ. Quân Chiêm tập hợp lại dưới quyền Trà Toại, lại quấy phá biên giới, ông được lệnh cùng Trịnh Công Lộ mang 3 vạn quân Thanh - Nghệ - Thuận Hóa đi đánh, bắt được Trà Toại mang về kinh.

Năm 1479, ông mang quân đánh nước Bồn Man, vua Bồn Man bỏ chạy. Lê Niệm đuổi theo đến biên giới Miến Điện mới quay về. Năm 1482, vua gia phong ông làm Suy trung Bảo chính Minh nghĩa Hồng Đức Thuần Tín công thần khai phủ Thái phó Tĩnh quốc công.

Tháng 3 năm 1485, ông mất, không rõ bao nhiêu tuổi, được truy tặng làm Thái úy, thụy là Trinh Ý

Con đường

Tại Saigon: nối đường Phan Văn Năm với Văn Cao – quận Tân Phú

Tại Thanh Hoá: nối đường Hàm Tử với Trần Nhân Tông - TP. Thanh Hoá

Tại Kon Tum: từ đường Phạm Văn Đồng đi đến hết đường - TP. Kon Tum

Thiên Linh