DNQTĐ: Phạm Văn Xảo và Đỗ Bí

Phạm Văn Xảo - 范文巧 (? – 1430/1431) là công thần khai quốc nhà Lê sơ, người ở miền Kinh lộ. Sử sách không nói rõ về gia thế xuất thân của Phạm Văn Xảo.

Cuộc đời

Phạm Văn Xảo là người có nhiều mưu trí, theo giúp Lê Lợi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn, được phong chức Khu mật đại sứ. Tháng 8 năm 1426, sau khi làm chủ từ Thanh Hoá đến Thuận Hoá, Lê Lợi chia quân cho các tướng làm 3 cánh bắc tiến. Phạm Văn Xảo, Đỗ Bí, Trịnh Khả, Lê Triện ra phía Tây bắc, Lưu Nhân Chú, Bùi Bị ra phía Đông bắc; Đinh Lễ, Nguyễn Xí ra đánh Đông Quan. Tiến đến gần Đông Quan, Phạm Văn Xảo và các tướng nghe tin viện binh nhà Minh từ Vân Nam do Vương An Lão chỉ huy sắp tiến sang theo đường Hưng Hoá. Ông bèn cùng Lê Triện chia quân làm hai cánh: ông cùng Trịnh Khả tiến lên Tây bắc đánh chặn Vương An Lão, còn Lê Triện đóng đồn phía tây Ninh Giang uy hiếp Đông Quan. Phạm Văn Xảo và Trịnh Khả tiến đến Tam Giang, lại chia quân làm thanh thế tiếp ứng cho nhau. Đô ty Vân Nam là Vương An Lão mang hơn 1 vạn quân sang đánh, đến cầu Xa Lộc thuộc Tam Giang, bị hai tướng chặn đánh phá tan tành, chém hơn 1000 quân, quân Minh bị chết đuối rất nhiều. An Lão thua trận bỏ chạy vào thành Tam Giang bấy giờ có quân Minh chiếm cứ. Trong khi đó Đinh Lễ, Nguyễn Xí và Lý Triện cũng phá tan viện binh của Vương Thông ở Tốt Động. Lê Lợi tiến đại quân ra bắc vây hãm Đông Quan. 

Năm 1427, vua Minh lại cử viện binh sang. Cánh chủ lực do Liễu Thăng sang đường Lạng Sơn, cánh kia do Mộc Thạnh lại từ Vân Nam sang. Phạm Văn Xảo và Trịnh Khả tiến lên giữ ải Lê Hoa (Tuyên Quang) ở nơi hiểm yếu cố thủ không cho Mộc Thanh tiến sâu. Phạm Văn Xảo cũng án binh bất thủ. Sau khi chém được Liễu Thăng và tiêu diệt cánh quân chủ lực, Lê Lợi sai mang ấn tín của Thăng đến chỗ Thạnh. Thạnh sợ hãi bỏ chạy. Phạm Văn Xảo và Trịnh Khả thừa cơ tung quân ra đánh, phá địch ở Lãnh Cầu, Đan Xá, chém hơn 1 vạn quân, bắt sống hơn 1000 người ngựa, thu được rất nhiều khí giới.

Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi, luận công ban thưởng cho công thần. Phạm Văn Xảo được phong làm thái bảo, ban họ Lê của vua. Tháng 5 năm 1429, vua sai khắc biển ghi tên công thần, ông được phong làm Huyện thượng hầu, tên xếp thứ ba sau Phạm Vấn và Lê Sát, thăng làm Thái úy. Phạm Văn Xảo trở thành đại thần được người đương thời trọng vọng. 

Ít lâu sau, khoảng năm 1430-1431 có người tố cáo ông ngầm mưu phản, Lê Thái Tổ sai người bắt giết ông và tịch thu gia sản. Các nhà sử học đời sau cho rằng Phạm Văn Xảo là công thần bị chết oan. Năm 1451, Lê Nhân Tông ra lệnh đại xá, trả lại điền sản cho con cháu Phạm Văn Xảo. Năm 1484, Lê Thánh Tông truy phong ông là Thái bảo, Thắng quận công

Con đường:

Tại Saigon: nối đường Đàm Thận Huy với Thạch Lam – quận Tân Phú

Tại Đà Nẵng: nối đường Bùi Quốc Hưng với Khúc Hạo – quận Sơn Trà

Tại Lào Cai: nối đường Minh Khai với Đinh Bộ Lĩnh - TP. Lào Cai

Tại Long Xuyên – An Giang: nối đường Nguyễn Xí với Yết Kiêu – phường Mỹ Bình.

Đỗ Bí hay Lê Bí (?-1460) là khai quốc công thần nhà Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam, quê ở thôn Hắc Lương, (nay là huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa)

Cuộc đời

Đỗ Bí tham gia khởi nghĩa Lam Sơn từ ngày đầu. Khi đó quân Lam Sơn chưa đủ mạnh, thường bị quân Minh đánh bại. Đỗ Bí trong số ít các tướng sĩ vẫn theo Lê Lợi cố thủ trong núi Chí Linh. Dù bị tuyệt lương trong 3 tháng vẫn kiên cường phòng thủ cho tới lúc quân Minh rút đi. Quân Minh truy kích Lê Lợi không được, sai người đào mộ Lê Khoáng là cha của Lê Lợi, lấy hài cốt mang về. Lê Lợi sai ông và Trịnh Khả đi lấy lại. Ông cùng Trịnh Khả đội cỏ, lẻn bơi đến thuyền quân Minh, lấy trộm lại được hài cốt Lê Khoáng mang về cho chủ tướng. Tháng 12, năm 1424, Đỗ Bí cùng với các tướng Lê Sát, Phạm Vấn, Đinh Lễ, Lưu Nhân Chú, Lê Ngân, Lê Chiến, Lê Tông Kiều, Lê Khôi, Lê Bôi, Lê Văn An đánh trận Khả Lưu. Các tướng cùng nhau hãm trận, giết quân Minh vô số, bắt sống đô đốc Chu Kiệt, chém chết đô ty Hoàng Thành, đuổi quân Minh 3 ngày, tới tận thành Nghệ An.

Tháng 8, 1426, Lê Lợi cho rằng tinh binh quân Minh tập trung ở Nghệ An, liền chia quân đi các nơi chặn viện binh quân Minh và đánh các thành còn chưa đầu hàng. Đỗ Bí được lệnh cùng với Phạm Văn Xảo, Lý Triện, Trịnh Khả, Lê Như Huân đem hơn 3000 quân, 1 thớt voi đi tuần các xứ Thiên Quan, Quảng Oai, Quốc Oai, Gia Hưng, Quy Hóa, Đà Giang, Tam Đái, Tuyên Quang để cắt đứt đường viện binh của giặc từ Vân Nam sang. Ngày 12 tháng 8, cánh quân khoảng 3000 quân do Đỗ Bí, Lý Triện, Lê Khả, Lê Như Huân tiến tới gần Đông Quan. Quân Minh thấy cánh quân này trơ trọi, từ xa tới, liền dốc quân ra đánh. Trận quyết chiến ở xứ Ninh Kiều, thuộc Ứng Thiên, Lý Triện, Lê Khả, Đỗ Bí dốc sức quyết chiến, quá tan quân Minh, chém 2000 người, rồi tiến quân đóng ở phía Tây sông Ninh Giamg. Tham tướng Trần Trí lo sợ liền đắp thêm lũy, đào thêm hào cố thủ, gởi thư cho Lý An, Phương Chính bảo bỏ thành Nghệ An. Tháng 9 năm đó, Phương Chính, Lý An bỏ thành Nghệ An chạy về Đông Đô. Lê Lợi không lỡ thời cơ, ngày đêm đi gấp đuổi theo sau. Cánh quân cũ chia làm hai, cánh thứ nhất do Lê Khả, Phạm Văn Xảo chỉ huy tiến binh đến lộ Tam Giang đón đánh viện binh nhà Minh, cánh thứ 2 do Lý Triện, Đỗ Bí chỉ huy ở lại Đông Quan. Ngày 21, tháng 9 năm 1426, Lý Triện đánh nhau với quân Minh ở cầu Nhân Mục, chém hơn một nghìn thủ cấp, bắt đô ty Vi Lượng.

Ngày mồng 6, tháng 10 năm 1426, Vương Thông dẫn 10 vạn quân chia làm 3 hướng, Vương Thông đóng ở bến Cổ Sở, Phương Chính đóng quân ở cầu Sa đôi, Sơn Thọ, Mã Kỳ đóng quân ở cầu Thanh Oai, cho là 1 trận mà bắt hết nghĩa quân. Lý Triện, Đỗ Bí mai phục binh tượng ở đồng Cổ Lãm, do quân nhử quân Sơn Thọ, Mã Kỳ, quân Minh đuổi theo, khi qua bờ cầu Tam La, chỗ ấy ruộng nước bùn lầy, nghĩa quân mai phục nổi dậy đánh tạt ngang. Quân Minh sa lầy, hỗn loạn, bị giết hơn 1000 người, bị bắt sống 500 người, chạy đến trại ở cầu Nhân Mục. Lý Triện, Đỗ Bí định đánh chặn hậu doanh của Phương Chính, nhưng Chính rút quân rồi, bèn rút quân về. Ngày mồng 7, tháng 10, cánh quân Lý Triện, Đỗ Bí chỉ huy giao chiến với quân của Vương Thông ở Cổ Sở. Quân Minh phục binh trước, đan tra làm lá chắn, bên trong gài chông sắt, giả vứt lá chắn bỏ chạy. Voi nghĩa quân giẫm lên, trúng phải chông sắt, nghĩa quân thất lợi, tháo lui. Lý Triện, Đỗ Bí tự liệu không thể đương đầu nổi liền phá hủy doanh trại cũ, đóng quân nơi hiểm yếu, cầu cứu cánh quân do Đinh Lễ, Lê Chiến, Nguyễn Xí chỉ huy. Lúc ấy cánh quân này đang mai phục tinh binh ở Thanh Đàm để đợi quân Minh. Nhận được tin báo, đang đêm đem hơn 3000 quân tinh nhuệ, 2 thớt voi đến cứu, hội quân ở Cao Bộ, chia quân mai phục. Nhân bắt được gián điệp của giặc, tra hỏi mới biết quân Minh định đặt súng phía sau nghĩa quân. Đinh Lễ, Lý Triện tương kế tựu kế, lừa Vương Thông vào trận địa mai phục và đại phá quân Minh, chém thượng thư Trần Hiệp, nội quan Lý Lượng và 5 vạn người, bắt sống 1 vạn người.

Tháng 1, năm 1427, Đỗ Bí dưới quyền của Thái úy Lý Triện, Lê Văn An cầm 14 vệ quân đóng ở cửa Bắc, cửa quan trọng nhất, vây thành Đông Quan. Tháng 2, ngày mồng 7, Phương Chính ngầm đem quân đánh úp Cảo Động, huyện Từ Liêm, Lý Triện cố sức đánh lại, bị tử trận, Đỗ Bí bị quân Minh bắt sống. Sau khi quân Minh về nước, Vương Thông lấy lễ trả Đỗ Bí về với Lê Lợi. Ngày mồng 3, tháng 5, năm 1429 ban biển ngạch công thần cho 93 viên, Đỗ Bí được phong làm Huyện hầu, mang quốc tính họ Lê. Sử không chép về việc ông làm gì trong 2 triều vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông.

Năm 1448, vua Lê Nhân Tông về Lam Kinh, Đỗ Bí lúc ấy giữ chức Đô áp nha cùng với Đại tư đồ Lê Thận ở lại trông giữ kinh đô. Năm 1456, Đại tư đồ Đỗ Bí đến tế miếu Chiêu Hiếu Vương và Trung Dũng Vương, dùng 3 trâu. Năm 1459, hoàng tử Lê Nghi Dân nửa đêm bắc thang vào thành giết vua Lê Nhân Tông và hoàng thái hậu Nguyễn Thị Anh, lên ngôi vua. Không lâu sau, Đỗ Bí, Lê Ê, Lê Thụ lúc ấy là những người chức cao vào hàng tể thần, định làm binh biến. Nhưng việc lộ ra, ông và những người đồng mưu đều bị giết. Không rõ khi đó Đỗ Bí bao nhiêu tuổi. Ông sống qua 4 đời vua đầu tiên của nhà Hậu Lê.

Con đường

Tại Saigon: nối đường Văn Cao với Lê Khôi – quận Tân Phú

Tại Thanh Hoá: nối đường Bà Triệu với UBND xã Minh Nghĩa - Nông Cống

Tại Đà Nẵng: nối đường Phan Liêm với Phan Tôn – quận Ngũ Hành Sơn

Thiên Linh